به گزارش اتحاد ما، انگشتانم پیوسته بر صفحه کلید می رقصیدند، متن ها نوشته و سپس پاک می شدند، گاهی از نوشتن ناامید می شدم؛ نمی دانستم چه بنویسم، چه بگویم و از کجا آغاز کنم. دلم نمی خواست متنی کلیشه ای باشد که خواننده پس از مطالعه آن، تنها یک نوشته معمولی بیابد. می خواستم تفاوتی احساس شود، همان احساسی که خودم هنگام خواندن کلمات تجربه کردم؛ نه فقط حس، بلکه تجربه ای واقعی. از خودشان کمک گرفتم، کسانی که برای شما چقدر آشنا هستند و برای من نیز همین طور؛ مانند جرقه ای ناگهانی که ذهن را به جایی می برد که می خواهی درباره زندگی یک شهید بنویسی، شهیدی که مانند بسیاری از شهدا نبود؛ پس داستان شهیدی را روایت خواهیم کرد که از خانواده ای مسلمان برنخاسته بود.
اطلاعات اندکی درباره شهید کاویانی از همکارم شنیده بودم؛ می دانستم زرتشتی بوده و پس از مدتی به اسلام گرویده است، چاپخانه ای در بم داشت و پس از زندگی عاشقانه ای ناگهان جدا شده بود. اکنون پیکر مطهرش در گلزار بین المللی شهدای کرمان آرام گرفته است. اما این اطلاعات کافی نبود. فضای مجازی و سایت های مختلف پر بودند از نوشته های متفاوت درباره این شهید که نمی شد به هیچ کدام استناد کرد. بنابراین نقطه شروع باید منبعی دقیق می بود، مثلاً خانواده شهید یا پژوهشگری که سال ها درباره او تحقیق کرده باشد. شنیدم مهری پورمنعمی در حال نگارش کتابی درباره شهید کریم کاویانی است. با این نویسنده نام آشنا در کرمان که بسیاری او را به خاطر کتاب «حسین پسر غلامحسین» می شناسند، تماس گرفتم و در گفت وگویی صمیمانه از او دعوت کردم به اتحاد ما بیاید و درباره شهید کاویانی سخن بگوید.
پورمنعمی که دو سال بی وقفه در مورد شهید کاویانی تحقیق کرده و کتابی نیز به چاپ رسانده بود، ابتدا از دشواری های نوشتن کتاب سخن گفت و افزود: تفاوت نسلی شهید کاویانی با سایر شهدا نخستین نکته مهم در زندگینامه او بود. ایشان متولد ۱۳۱۴ است در حالی که بیشتر شهدای جنگ تحمیلی در دهه ۳۰ تا اواخر ۴۰ به دنیا آمده اند. با وجود این تفاوت نسلی و گذشت بیش از سه دهه از روزهای جنگ، منابع برای نوشتن زندگینامه این شهید بسیار محدود بود، چرا که بسیاری از هم دوره های او درگذشته و در دسترس نبودند.
وی ادامه داد: با توجه به سن شهید، مشکلات نوشتن زندگی او بسیار بود؛ به عنوان مثال پدر، مادر، برادر و خواهران شهید کاویانی زنده نبودند و این امر پژوهش را دشوار می کرد.
پورمنعمی تصریح کرد: مطالبی که در فضای مجازی درباره شهید کاویانی منتشر شده، با واقعیت همخوانی ندارد. در گفت وگو با نسل دوم خانواده مرتبط با شهید دریافتم بسیاری از این گفته ها با حقیقت مطابقت ندارند.
وی افزود: هنگام آغاز نوشتن درباره شهید کاویانی احساس خلأ می کردم، زیرا خودم نیز او را نمی شناختم و سوالات زیادی در ذهنم بود؛ حتی نمی دانستم چرا شهید کریم کاویانی ساکن کوثر ریزی بم بوده است و مسائل دیگر.
پورمنعمی اظهار داشت: بیش از دو سال برای نگارش زندگی شهید کاویانی وقت گذاشتم، هرچند معتقدم ما وسیله ایم و خود شهید در این مسیر راهنمایی ام کرده است. در این مسیر توانستم محل دقیق تولد شهید را بیابم و جالب آنکه حتی مامایی که کریم کاویانی را به دنیا آورده بود، دیدار کردم.
وی بیان کرد: یکی دیگر از چالش های نوشتن زندگی شهید، زرتشتی بودن او بود. برای این کار باید به آیین زرتشت تسلط می یافتم. جالب است بدانید نام اولیه شهید بهرام بود که پس از مسلمان شدن به کریم تغییر یافت و نام پدرش نیز اردشیر بود.
مقدمه ای از زندگی شهید که گفته شد، گفت وگویمان گُل کرد. از خانم پورمنعمی خواستم بیشتر درباره شهید کاویانی بگوید. با بیانی شیوا و چشمانی پر از اشک گفت: محل تولد بهرام کاویانی یا همان کریم، هشتادان از توابع گلباف است. در آن زمان گروهی از زرتشتیان در این منطقه زندگی می کردند. فضای آن روزهای هشتادان تحت تأثیر اندیشه خان و خان سالاری بود و محور اصلی ماندن در روستا تلاش افراد برای کار بود.
وی ادامه داد: بر اساس پژوهش ها و گفته های پراکنده مشخص شد شهید دوران کودکی را در هشتادان گذراند، سپس به جوپار مهاجرت کرد و در نهایت پس از ازدواج یکی از خواهران کریم با فردی بمی، خانواده به بم نقل مکان کردند.
شهید کاویانی چگونه مسلمان شد؟
این نویسنده کرمانی تأکید کرد: یکی از دلایل اصلی مهاجرت خانواده کریم از جوپار به بم، ایمان آوردن خواهر شهید به اسلام بود. گوهر، خواهر بزرگ تر شهید، ابتدا برای یادگیری سواد به مکتب خانه رفت تا بتواند اوستا، کتاب زرتشتیان را بخواند، اما در فضای مکتب خانه با قرآن آشنا شد و به اسلام گروید.
وی افزود: گوهر پس از اسلام آوردن، استاد برادرش کریم شد. شناخت شخصیت گوهر نیز جالب است؛ شاگردان زیادی از این بانوی فرهیخته در بم به یادگار مانده اند و در پژوهش ها به خانواده های بسیاری برخورد کردم که از تأثیر گوهر بر زندگی شان سخن گفته اند.
پورمنعمی تأثیر خواهر را مقدمه تحول روحی شهید کاویانی دانست و گفت: پس از تأثیر گوهر، کریم مسلمان شد و به تدریج پدرش اردشیر نیز تحت تأثیر او قرار گرفت و مسلمان شد. سپس با پیشنهاد پدر، نامشان را تغییر دادند. در کتاب به تفصیل خواهید خواند چرا بهرام کاویانی نام کریم را برگزید.
داستان جالب تر می شود وقتی این نویسنده کرمانی زندگی شهید را در بم روایت می کند. او گفت: پس از رفتن به بم، پدر خانواده اردشیر کاویانی در آنجا درگذشت و مادر پس از فوت همسر به جوپار نزد خانواده اش بازگشت.
اقدامات فرهنگی شهید کاویانی در بم
پورمنعمی تصریح کرد: پس از فوت والدین، کریم در ابتدای مسیر شغلی خود در باغ برادرش منوچهر در روستای قلعه شهید بم کار می کرد و سپس مغازه ای در این روستا افتتاح کرد. او در آبادانی روستا و توسعه مسجد و مرکز درمانی آن منطقه نیز تلاش هایی داشت و مردم روستا از این بابت او را بسیار یاد می کنند.
وی افزود: پس از مدتی در مغازه پارچه فروشی مشغول شد و نهایتاً شاگرد چاپخانه مقدمی شد. پس از فراگیری این حرفه، چاپخانه سپهر را در بم راه اندازی کرد. دو عامل سواد (تسلط بر قرآن کریم و نهج البلاغه) و دستخط بسیار خوب کریم، باعث موفقیت او در چاپخانه شدند.
این نویسنده کرمانی اظهار داشت: در این چاپخانه ابتدا کارت های مجالس ترحیم و عروسی چاپ می شد. به گفته شاگرد چاپخانه، وقتی دستگاه ها خراب می شدند، کریم با دست خود تعداد زیادی کارت می نوشت تا کار مردم عقب نماند.
شهید کاویانی و مبارزات انقلابی
زندگی کریم به این موارد محدود نشد. پورمنعمی نقش او را در مبارزات انقلابی پیش از انقلاب تأثیرگذار خواند و گفت: شهید کاویانی پیش از انقلاب در چاپخانه خود اعلامیه های امام خمینی(ره) را چاپ می کرد. پس از انقلاب چاپخانه را فروخت و وارد سپاه پاسداران شد و نهایتاً به جبهه رفت.
درباره علت جدایی شهید کریم کاویانی پرسیدم؛ پورمنعمی لبخندی زد و موضوع را باز کرد: داستان اصلاً به آن شکل نبود. زندگی عاشقانه ای داشتند و حدود ده سال با همسرش زندگی کردند، هرچند فرزندی نداشتند.
ماجرای یک زندگی عاشقانه
پورمنعمی ادامه داد: ازدواج شهید نیز خواندنی است. همسر کریم جوان تر بود و پس از فوت والدینش نزد بانو، خواهر کریم، بزرگ شده بود. کریم وقتی می خواست به جبهه برود، به دلیل سن کم همسرش و برای اینکه او در جوانی بیوه نشود و زندگی بهتری داشته باشد، از او جدا شد، هرچند زندگی عاشقانه شان ادامه داشت.
وی خاطرنشان کرد: در مصاحبه ها و پژوهش ها به عشق رویایی شهید نسبت به همسرش پی بردم. سکینه، همسر کریم، در مصاحبه گفته بود به دلیل این جدایی چندین شب تب داشته است.
بخشی از وصیت نامه شهید کریم کاویانی
این نویسنده کرمانی تأکید کرد: سکینه پس از شهادت شهید مجدداً ازدواج کرد و صاحب فرزند شد. شهید کریم کاویانی ناظر این ازدواج بود و به گفته سکینه، خوشبختی او را می خواست.
سوالی ذهنم را مشغول کرده بود؛ پرسیدم چرا در برخی نوشته های فضای مجازی آمده که شهید کاویانی مدتی عضو دراویش بوده است؟ آیا صحت دارد؟
از خانقاه تا مسجد
پورمنعمی در پاسخ گفت: پس از مسلمان شدن، در سال های ۱۳۳۴ تا ۱۳۳۸، تمامی مساجد بم بسته بودند و مسجدی برای مراجعه وجود نداشت. کریم در مراجعه به خانقاه با مکانی معنوی مواجه شد. او به عنوان درویش به آنجا نرفته بود بلکه برای پرورش ایمان خود، در نبود مسجد، فضایی آرام را انتخاب کرده بود.
وی تأکید کرد: روح بزرگ شهید فراتر از درویش شدن بود. در تحقیقات دو ساله ام به این نتیجه رسیدم که این روح بزرگ در قالب درویش شدن نمی گنجید و چیزی فراتر بود. حتی مدتی به خانقاه رفتم تا فضای آنجا را درک کنم، زیرا بدون دیدن آن نمی توانستم کتاب زندگی شهید کاویانی را بنویسم.
وی افزود: نوشتن زندگی شهید واقعاً دشوار بود، چرا که باید به چندین بعد مسلط می شدم. پس از بازگشایی مساجد در بم، کریم تمامی نمازهای خود را در مسجد اقامه می کرد و در همانجا با علامه آیت اللهی، بنیان گذار حوزه علمیه بم، آشنا شد.
شهید کاویانی در جستجوی نور اصلی بود
این نویسنده کرمانی خاطرنشان کرد: شهید کاویانی در پی نور اصلی بود. بر اساس پژوهش ها دریافتم که او کاملاً به قرآن کریم و نهج البلاغه مسلط بود و به راحتی آیات مختلف را برای دوستانش تبیین می کرد.
چرا کریم کاویانی در کرمان دفن شد؟ پورمنعمی توضیح داد: شهید کریم کاویانی پس از حضور در جبهه ها در عملیات رمضان به شهادت رسید و همان گونه که خود خواسته بود، در شهر کرمان به خاک سپرده شد. دلایل این خواسته نیز در کتابم شرح داده شده است.
ماجرای یک پیش بینی
وی گفت: شهید کاویانی درباره زیارتگاه شهدای گمنام بم پیش بینی کرده بود که روزی این مکان محل عبور و زیارت زائران حرم امام حسین(ع) خواهد شد. اکنون یادمان شهدای گمنام در بم ساخته شده و زائران افغانستانی و پاکستانی برای زیارت اربعین از این محل عبور و توقف می کنند.
پورمنعمی افزود: جالب است بدانید مزار شهید کاویانی دقیقاً در جایی قرار دارد که محصولات فرهنگی عرضه می شود؛ همان علاقه شهید به فرهنگ که سال ها در زندگی اش جاری بود.